Verslaafden, ex-criminelen, thuiszitters, statushouders. Stuk voor stuk hebben zij vaak moeite om hun draai te vinden in de maatschappij. De Harde Leerschool brengt hier sinds 2015 verandering in. Door de deelnemers juist met zachtheid te benaderen, begeleiden zij hen gedurende tien weken intensief om mentaal sterk, fit en weerbaar (terug) in de samenleving te stappen.
‘Het doel was om hen klaar te stomen voor een rugbywedstrijd. Zelf was ik net gestopt als professioneel rugbyer en wist wel wat hard trainen was. Maar keihard beuken op het veld bleek voor deze doelgroep totaal niet geschikt. Wat ik ontdekte, was dat zij veel meer gebaat waren bij zachtheid. Een arm om de schouder. Een luisterend oor. Die harde kant hadden ze al genoeg gezien in hun leven.’
De naam De Harde Leerschool is in zekere zin verraderlijk. Het slaat eerder op het verleden van de doelgroep, waardoor zij al volop het klappen kennen. Toen ex-rugbyinternational en directeur Dirk Danen negen jaar geleden door oprichter Yves Kummer gevraagd werd om een project in Rotterdam-Zuid te draaien, dacht Danen aanvankelijk wel dat het flink aanpakken van de deelnemers de beste manier was om hen verder te brengen.
‘Het doel was om hen klaar te stomen voor een rugbywedstrijd. Zelf was ik net gestopt als professioneel rugbyer en wist wel wat hard trainen was. Maar keihard beuken op het veld bleek voor deze doelgroep totaal niet geschikt. Wat ik ontdekte, was dat zij veel meer gebaat waren bij zachtheid. Een arm om de schouder. Een luisterend oor. Die harde kant hadden ze al genoeg gezien in hun leven.’
Bij het ene project bleef het niet. Inmiddels is De Harde Leerschool bijna tien jaar actief en hebben zo’n duizend deelnemers een traject doorlopen. Onder meer in Den Haag, Noordoost-Brabant, Zeeland, Nieuwegein, Amersfoort, Groningen en West-Brabant draaiden Danen en zijn team projecten voor mensen die in de maatschappij niet meekomen: van uitkeringsgerechtigden tot verslaafden en van schooluitvallers tot voormalig criminelen. In 2024 draaide De Harde Leerschool zeventien programma’s. De aandacht ligt nog altijd op rugby. Daarnaast zijn er andere (outdoor) activiteiten, komen er gastsprekers langs, mogen de deelnemers zich presenteren aan potentiële werkgevers en krijgen zij intensieve begeleiding om persoonlijke obstakels te herkennen, uit te dagen en te doorbreken.
Co-creatie
Als directeur is Danen vooral bezig met het informeren en mobiliseren van gemeenten, re-integratiebureaus en andere potentiële partners. Iets waar hij eenvoudig een dagtaak aan heeft. ‘Gemeenteambtenaren staan, begrijpelijkerwijs, meestal ver af van de problemen waar onze doelgroep tegen aanloopt. Hoe je hen kan motiveren als ze weerstand ervaren, is iets waar ze evenmin ervaring mee hebben. Ook is het voor lokale overheden soms moeilijk te begrijpen dat een vrouw van vijftig die nog nooit heeft gesport prima aan ons programma kan meedoen. Onze doelgroep is niet in een hokje te plaatsen; dat is anders dan hoe gemeenteambtenaren gewend zijn te denken.’
Lobbyen om De Harde Leerschool bij (een combinatie van) gemeenten te implementeren, doet Danen door veel te praten. Daarnaast organiseert de stichting zogenaamde belevingsdagen. ‘Tijdens die bijeenkomsten vertellen we niet alleen wat wij doen, maar vragen we nadrukkelijk ook naar de problemen waar de aanwezige gemeenten mee te maken hebben en manieren om met potentiële deelnemers in contact te komen. Zo worden onze projecten uiteindelijk meer een co-creatie, waarbij we gezamenlijk de uitdagingen in een regio aanpakken.’
Obstakels
Punt van zorg zijn mogelijk minder financiële middelen waarover gemeenten over niet al te lange tijd beschikken. ‘Er zijn wachtlijsten in de zorg, tweederde van de jongeren heeft mentale klachten en er zijn tal van mensen met een uitkering. De relevantie voor De Harde Leerschool is er, maar de angst en verwachting bij wethouders is dat er – zeker vanaf 2026 – flink wordt gesneden in de budgetten. Daarom focussen we bewust op het organiseren van regiobrede trajecten. Zo draaiden we dit jaar een programma in Zeeland, waarbij de deelnemers vanuit de gehele provincie naar Middelburg kwamen.’
‘Daarnaast’, vervolgt Danen, ‘leunen we nu sterk op fondsen om te kosten te dekken. Per deelnemer zijn die zo’n € 5.000 tot € 6.000. Dat is niet veel als je kijkt naar het maatschappelijk rendement, maar gemeenten schrikken hier toch vaak van. Daarom proberen we bij de gemeenten zo duidelijk mogelijk te maken wat wij aanbieden. De inhoud en intensiteit van het programma is uniek, zie ik nergens anders en heeft een maatschappelijke meerwaarde. Vijftig procent van de deelnemers aan De Harde Leerschool stroomt na afloop door naar werk of opleiding na het traject. Het maatschappelijk rendement – ook op langere termijn – wordt op dit moment onderzocht door BMC. De eerste bevindingen die wij terug horen zijn dat wij geld opleveren voor de maatschappij. Met die wetenschap, is ons programma bovenal een waardevolle investering – ook al zijn de budgetten in de toekomst waarschijnlijk beperkter.’
Het opstarten van De Harde Leerschool duurt door deze obstakels een paar maanden tot zelfs twee à drie jaar. ‘We streven ernaar om projecten niet eenmalig op een plek te organiseren, maar langdurig. Daarvoor zetten we nadrukkelijk het regionale netwerk in. Dat betekent dat degenen die de trajecten leiden, zelf ook uit de regio komen. Hierdoor kan De Harde Leerschool echt inbedden in een regio, denken wij. Dat is ook waardevol voor de participerende gemeenten zelf. Ex-deelnemers zijn er ook bij gebaat. Zij kunnen de puntjes op de i zetten als ze na één traject nog wat hulp nodig hebben, zichzelf als ervaringsdeskundige presenteren, als vrijwilliger meedraaien of via deze weg met een werkgever in contact komen als ze die nog niet hebben gevonden.’
Teamwork
Danen laat zich door de drempels niet uit het veld slaan. Contacten met voormalig deelnemers waren en blijven zijn grootste drijfveer. ‘Vanuit de veelvuldige contacten die wij met ex-participanten hebben, weten we dat het met veel van hen goed gaat. Het mooiste voorbeeld vind ik misschien wel Richard, die aan het allereerste project in Rotterdam-Zuid deelnam. Hij was totaal verwaarloosd, had geen tanden in zijn mond, geen werk en geen gezin. Zijn leven is na zijn deelname volledig veranderd. Nu heeft hij een baan, een vrouw en kinderen, een huis en nieuwe tanden. Het teamwork in De Harde Leerschool maakt dat hij deze stappen heeft gezet, zegt hij . Stiekem ben ik daar trots op. Want ook al vind je bij ons extreemrechtse jongeren, statushouders en mensen met fors overgewicht en een totaal inactief leven bij elkaar: wij weten wat ervoor nodig is om hen toch allemaal en in verbinding met elkaar te raken, inspireren en activeren.’
Meer informatie
Kijk hier voor meer informatie over De Harde Leerschool of neem contact op met directeur Dirk Danen via +31 (0)6 29288870 of dirk@dehardeleerschool. Over het eerste project van De Harde Leerschool in Rotterdam-Zuid is in 2017 de documentaire Brotherhood uitgezonden. Deze is terug te zien via NPO Start.
