Innovatie in de schijnwerpers: Gymzaal Klein Coolstraat in Rotterdam

De gymzalen in Nederland zijn door de jaren heen nauwelijks veranderd. Turnmaterialen zoals een bok, een paard of een kast horen standaard bij de inventaris van een gymzaal, zoals deze veelal in de jaren ’50 en ’60 zijn gebouwd. Tegelijkertijd is de belevingswereld van kinderen in de 21^e eeuw drastisch veranderd door computergames, de Playstation, de Xbox en de Nintendo Wii en is de jeugd mede daardoor steeds minder in beweging.

Daarnaast worden gymzalen voornamelijk gebruikt voor het bewegingsonderwijs – terwijl deze gebouwen er staan om ten alle tijden gebruikt te kunnen worden. Sportbedrijf Rotterdam wil aanbieders stimuleren om ook na schooltijd gebruik te maken van de hallen. Dat vraagt andere inrichten en aanpassingen in een ‘standaard gymzaal’.

‘Het Sportbedrijf is aan zet’

De gemeente Rotterdam is opdrachtgever voor het beleid voor binnensportvoorzieningen aan het Sportbedrijf Rotterdam. ‘Dit doen wij op basis van het beleidsplan binnensportvoorzieningen 2017-2020’, vertelt sportwethouder Sven de Langen van de gemeente Rotterdam. ‘Een belangrijke doelstelling is het verhogen van de bezetting van gymzalen door het aanbod beter af te stemmen op de vraag. We hebben de gemeentelijke sportaccommodaties verzelfstandigd en het Sportbedrijf opgericht vanwege de innovatiekracht. Het Sportbedrijf is nu aan zet als het gaat om de invulling hiervan.’

Sportbedrijf Rotterdam is van plan de gymzalen in de Zuid-Hollandse gemeente ‘af te stoffen’. ‘Met als uiteindelijke doel om zoveel mogelijk Rotterdammers in beweging te krijgen’, legt Marieke van Dam, manager van de afdeling binnensport, uit. Het Sportbedrijf heeft daarvoor vier kernwaarden geformuleerd: klantgerichtheid, ondernemerschap, professionaliteit en innovatie.

‘Vanuit die kernwaarden werken wij in het Sportbedrijf aan de verbetering van het sportklimaat in de gemeente Rotterdam’, aldus Van Dam. ‘We merken dat onze huidige voorzieningen in veel gymzalen soms onvoldoende aansluiten. Van oudsher worden materialen in een bepaalde cyclus vervangen om vervolgens hetzelfde materiaal ervoor terug te plaatsen. Tegelijkertijd gebeurt er veel in het sportlandschap. Van daaruit proberen we innovatieve manieren te bedenken die daar goed op aansluiten. We hebben vanuit onze kernwaarden de zaal vormgegeven.’

Showcase

Gymzaal Klein Coolstraat wordt beschouwd als showcase en is door het Sportbedrijf ingericht ter inspiratie voor andere zalen in Rotterdam. ‘Het is puur om te kijken wat wel en niet werkt’, verduidelijkt Van Dam. ‘We hebben de zaal met veel externe partners gerealiseerd en echt ingespeeld op de vraag van de klant. Samen met de gebruikers hebben we gekeken naar de aanpassingen die nodig waren in die specifieke gymzaal. Dat betekent dat we waarschijnlijk bepaalde onderdelen hebben toegevoegd waarvan andere sportaanbieders de meerwaarde niet inzien. Dan hoeven we die in andere zalen niet toe te passen.’

Gymzaal Klein Coolstraat is dus ook niet voor iedere sportaanbieder geschikt, zo benadrukt Van Dam. ‘Er zat bijvoorbeeld een basketbalvereniging in die geen voordeel had van de aanpassingen. Integendeel. De belijning die zij gebruikten op de vloer is weggevallen met de komst van de ledvloer. Ze hebben daarom de beschikking gekregen over een gymzaal honderd meter verderop.

Sportbedrijf Rotterdam exploiteert 83 gymzalen in Rotterdam en heel veel soorten sportaanbieders in elk gebied. ‘Onderzoek van onze sportregisseurs leert ons dat in het gebied Feijenoord of Rotterdam-Zuid bijvoorbeeld veel meer vechtsportaanbieders zijn. De innovaties die we nu hebben toegepast, zijn voor hen veel minder relevant. We hebben dit keer naar een selectie van sportaanbieders gekeken. Straks zijn andere sportaanbieders aan de beurt, waarbij we luisteren naar hun behoeften om die innovaties vervolgens toe te passen op andere zalen.’

Innovatieve inrichting

Er zijn veel innovatieve aanpassingen gedaan aan de gymzaal van 252 vierkante meter aan de Klein Coolstraat. Zo is er een ledvloer aangebracht door firma Pulastic waarmee allerlei belijningen aan en uit kunnen worden gezet. Aan het plafond hangen elektrisch bedienbare hijsunits waar klim- en schommelmateriaal aan kan worden gehangen. Door firma Janssen-Fritsen (een leverancier van sporttechnisch materiaal dat inspeelt op nieuwe trends) is een interactieve smartwall geplaatst voor oneindig veel mikspelletjes. Ook pronkt er een walljumper – een trampoline die in verschillende standen kan worden gezet voor freerunnen – en is een licht- en geluidsinstallatie aanwezig in de zaal.

De contacten met externe partners worden onderhouden door een ‘productspecialist fysiek’. Gita Houbolt is zo’n productspecialist en zij kijkt naast trends en marktbeweging naar de fysieke inrichting en uitrusting van de gymzalen – in het bijzonder naar de Klein Coolstraat. ‘Ik zie dat sportaanbieders hun eigen aanbod anders gaan bekijken wanneer ze gymzaal Klein Coolstraat voor het eerst zien’, vertelt Houbolt.

‘Neem bijvoorbeeld de ledvloer, dat geeft een compleet nieuwe dimensie aan een spel als bijvoorbeeld apenkooien. De organisator van deze activiteiten heeft het aanbod daarom nu uitgebreid met glow in the dark apenkooien. Verlichting in zo’n vloer is een redelijk makkelijke aanpassing die je in een zaal kunt doen. De effecten daartegenover zijn heel groot. Het levert meer sfeer op, waardoor sporters het bewegen anders beleven.’

‘Kinderen zijn onbewust meer in beweging’

Houbolt ziet dat het Sportbedrijf een stap in de juiste richting heeft gezet door in te spelen op de belevingswereld van kinderen in de 21^e eeuw. ‘Zo’n smartwall zet kinderen aan tot meer beweging’, vertelt de productspecialist fysiek. ‘In werkelijkheid gooien ze een bal tegen de muur, maar zij ervaren zo’n sportactiviteit toch meer als een gameactiviteit. De ledvloer spreekt hen ook heel erg aan. Op die manier laten we kinderen onbewust meer bewegen, omdat ze het gevoel hebben dat ze aan het gamen zijn.’

Daar is Van Dam het mee eens. ‘Kinderen begrijpen die digitale snufjes enorm snel. In feite is zo’n smartwall een grote IPad. We kunnen met z’n allen allemaal heel hard roepen dat we niet van de IPads en Playstations zijn, maar we kunnen het ook omarmen en in ons voordeel gebruiken.’

Snelle realisatie

Binnen een half jaar zijn de aanpassingen in de moderne gymzaal gerealiseerd. Dat is relatief snel voor een innovatie. Volgens Van Dam heeft dat meerdere oorzaken. ‘Door de verzelfstandiging begin 2018 kunnen we ons volledig focussen op het beheer en de exploitatie van de Rotterdamse sportaccommodaties. Dat versnelt het proces. Daarnaast zijn de aanpassingen allemaal inpandig, we hebben dus niet te maken gehad met vergunningslasten. Binnen het Sportbedrijf hebben we een eigen afdeling Onderhoud die direct met ons schakelt. Binnen de projectgroep die bestond uit gebruikers, de productspecialist fysiek en een specialist uit het Onderhoudsteam waren de lijntjes kort en konden we snel schakelen.’

Naast de aanpassingen die aan de Klein Coolstraat zijn gedaan, is Van Dam trots op het vliegwieleffect die de gymzaal heeft gehad. ‘We hebben het nu over de Klein Coolstraat, maar inmiddels zijn we al verder. We hebben op onze squashbanen drie interactieve squashwalls geïnstalleerd, een soort smartwall maar dan in squashvoorzieningen. Ook hebben we een twee augmented climbingwalls geplaatst op verschillende locaties. Ik ben er vooral trots op dat er opvolging aan wordt gegeven. We kijken dus verder dan alleen de Klein Coolstraat.’

Houbolt knikt instemmend. ‘Ik hoor positieve feedback over de innovaties die we hebben toegepast.’ Ook wethouder De Langen is zeer te spreken over de aanpassingen die zijn gedaan door het Sportbedrijf. ‘De gymzaal daagt uit om anders na te denken over het beweegaanbod in gymzalen en is daarmee een voorbeeld voor meer gymzalen’, zo stelt hij. ‘Ik ben dan ook benieuw hoe en waar we de innovaties nog meer gaan terugzien in andere zalen.’

Goede samenwerking met gebruikers

De reden om de locatie aan de Klein Coolstraat als eerste aan te pakken, komt niet uit de lucht vallen. ‘Dat heeft te maken met energie’, vertelt Van Dam. ‘Als je zo’n innovatieproject wilt laten landen in goede samenwerking met gebruikers heb je energie nodig van die gebruikers. Die is heel erg aanwezig bij de vakleerkracht. Hij is altijd bereid om buiten schooltijd langs te komen, toelichting te geven en zijn zaal open te stellen om voorbeelden te schetsen wanneer er nieuwe partners of partijen komen kijken.’

‘Bijkomend voordeel’, gaat Van Dam verder, ‘is dat de zaal in het gebied Noord-Rotterdam ligt, waar een grote diversiteit aan sportaanbieders is. Daarnaast verkeerde de hal in een verouderde staat. Al met al maakte dat dus een mooie aangelegenheid om juist die zaal aan te pakken. Niet zo zeer te renoveren, vooral om te innoveren.’

Ambitie om jaarlijks een innovatieve zaal op te leveren

Nu de showcase af is, is het tijd om andere gymzalen te vernieuwen. Houbolt: ‘Er zijn veertien gebieden in Rotterdam, op dit moment zijn we bezig met gebiedssessies. We kijken naar wat er gaat gebeuren in zo’n wijk, of er nieuwbouw of juist geen nieuwbouw komt en wat de potentie- en focusgroepen zijn in dat gebied waar wij vervolgens op kunnen inspelen. Dat doe ik samen met een sportregisseur en een productspecialist programmering. De sportregisseur kent alle demografische gegevens van zo’n wijk en welke aanbieders er zitten.’

‘Wij hebben de ambitie gesteld met het Sportbedrijf om jaarlijks een innovatieve zaal op te leveren’, vult Van Dam aan. ‘Wat het innovatieve aspect dan ook mag zijn. Het zullen dus niet per definitie kopieën zijn van gymzaal Klein Coolstraat, maar bijvoorbeeld zalen die veel meer zijn ingericht voor vecht- of balsporten.’

Learnings trekken uit de showcase

Daarbij wordt geleerd van de lessen die het Sportbedrijf heeft getrokken uit de innovatieve zaal aan de Klein Coolstraat. ‘Zo merken we in de Klein Coolstraat dat er best snel beschadigingen komen op de topvloer’, geeft Houbolt aan. ‘Die vloer is ook voor de firma Pulastic vrij nieuw, die ligt bijna nergens anders in Nederland. Dus we werken samen om de vloer steeds verder te verbeteren.’

‘Wat ook aangepakt is’, gaat Van Dam verder, ‘is de innovatie rondom het gebouw. Zo werken wij in Rotterdam met een gebouwbeheersysteem in combinatie met Caller-ID. Huurders kunnen tegenwoordig met een mobiele telefoon inbellen om naar binnen te gaan. Ze hebben dus geen sleutel of pasje nodig om de deur te openen. De zaal is dus op vele fronten anders dan de standaard, maar hoe zorg je er nou voor dat die nieuwe snufjes op de juiste manier worden gebruikt?’, vraagt de manager van de afdeling binnensport zich hardop af.

De zaal huren voor particulieren is nog een vraagstuk om verder uit te werken. ‘Het kan in principe wel’, zegt Houbolt, ‘maar dan moet er eigenlijk wel een uitleg bij. Op dit moment moet iemand langskomen om alles de eerste keer door te lopen.’ Voor nu is dat niet zo’n groot probleem, geeft Van Dam aan. ‘We hebben immers de zaal ontworpen met de huidige gebruikers. ‘Maar met de uiteindelijke wens om de bezetting te verhogen in ons achterhoofd is dat wel een item waar we nog goed over na moeten denken.’

Kortom, de innovaties van het Sportbedrijf Rotterdam zijn niet in beton gegoten. Van Dam: ‘Als blijkt dat iets niet werkt, dan moeten we het aanpassen. Of als in de Klein Coolstraat iets toch niet goed past en ergens anders wel, dan kunnen we het wellicht verplaatsen. Het gedachtengoed aan de achterkant en het draagvlak dat aan de voorkant is gecreëerd maakt deze innovatie zo uniek. Daardoor is er heel veel mogelijk om de rest van de gymzalen in de gemeente Rotterdam aan te pakken.’

Wil je als gemeente jouw binnensportaccommodaties ook onder handen nemen en heb je na het lezen van dit artikel nog vragen? Het Sportbedrijf Rotterdam is bereid om je verder op weg te helpen. Mail hiervoor naar info@sportbedrijfrotterdam.nl.