Speelplezier, beweging en sociale cohesie dankzij de pop-up-speelplek

Motorische achterstand

Stefan van Veen gaf vijftien jaar gymlessen en verzorgde naschoolse sportactiviteiten in Den Bosch toen hem iets opviel. ‘Ik merkte dat basisschoolkinderen motorisch steeds minder ontwikkeld waren. Balanceren, steppen en salto’s maken – dat lukte de kinderen bijna niet meer. Op hetzelfde moment studeerde ik Sport- en beweeginnovatie naast mijn werk als combinatiefunctionaris bij de gemeente Den Bosch. In samenwerking met mijn opleiding en mijn werkgever onderzocht ik het probleem, zette ik een theoretisch kader op en liet ik de doelgroep – kinderen, ouders en experts – met ideeën komen.’ De pop-up speelplek bleek in alle opzichten geschikt.

Activeren van bewoners

Samen met de gemeente ‘s-Hertogenbosch en Nijha zet Van Veen de volgende stap. ‘We wilden minimaal tien buurtbewoners bij het project betrekken. Zij moesten zorgdragen voor het dagelijks openen en sluiten van de speeltuin, het organiseren van een opening en het op bescheiden wijze houden van toezicht. Even kijken of alles wel goed gaat als je toch de hond aan het uitlaten bent bijvoorbeeld. Uiteindelijk bleek dat er minimaal tien betrokken bewoners nodig zijn om goed te kunnen draaien.’

Met het activeren van sleutelfiguren kan de pop-up-speelplek er werkelijk komen. ‘Het kost een dag om de zeecontainer vol spullen uit te laden en de toestellen, zoals een kukelrek, fietsbaantje en grote trampoline, te installeren. Een deel blijft overigens in de container. Een gymleraar, BSO-medewerker of wijkwerker kan de resterende spullen, zoals een free player om een tennisnet of voetbaldoel van te maken, eruit halen op het moment dat hij met zijn groep ter plekke is. De container vergrendelen we met een cijferslot, waarvan de code onder de gebruikers bekend is. De kans op diefstal of beschadiging van die materialen is anders te groot.’

Een boost voor de sociale cohesie en het beweeggedrag van de kinderen

Tijdens de pilot voert Innosportlab Sport en Beweeg uit Eindhoven samen met de gemeente ‘s-Hertogenbosch een praktijkonderzoek uit. ‘Zij vroegen feedback aan de kinderen, onderzochten hun beweeggedrag en bekeken de eventuele effecten van de speelplek op de sociale cohesie. Die laatste bleken er te zijn. Een paar weken nadat we de pop-up-speelplek hadden weggehaald, was de sociale verbinding minimaal een halve punt hoger op een schaal van één tot tien dan kort na de plaatsing ervan – zo wezen vragenlijsten uit. Ook na een half jaar respectievelijk een jaar is de mate van sociale cohesie onderzocht. Niet door middel van vragenlijsten, maar in de vorm van interviews met bewoners en betrokkenen uit de wijk. Uit deze kwalitatieve interviews volgde geen cijfermatig resultaat, maar wel een bevestiging dat de sociale verbinding nog altijd doorwerkt.’

En in hoeverre zijn kinderen nu meer gaan buitenspelen met de komst van de pop-up-speelplaats – het oorspronkelijke motief voor het project? ‘Wat in ons onderzoek onder honderd respondenten per locatie naar voren kwam, is dat kinderen meer zijn gaan buitenspelen in aanwezigheid van de pop-up-speelplaats: in wijk één 60%, in de tweede 89% en op de derde plek 69%. De pop-up zorgde er ook voor dat kinderen uit hun gewoontepatroon stapten als het om spelen gaat, dankzij de andere toestellen en attributen en verschillende looproutes.’

Blijvend meer buitenspelen

Of en in hoeverre de kinderen ook meer buiten speelden, nadat de pop-up-speelplaats weer verplaatst was, is niet cijfermatig onderzocht. ‘Uit de interviews die we na afloop met ouders en kinderen hielden, bleek dat de kinderen het vertrek ervan betreurden’, aldus Van Veen.
Is dat dan geen reden om een permanente speelplaats te overwegen? ‘De pop-up-speelplek is een mooie manier om uit te testen wat de kinderen in de buurt willen hebben. Ze weten bovendien dat de speeltoestellen er maar een korte tijd staat. Nu of nooit dus! Als buurtbewoners overlast zouden hebben, wat tot dusverre niet het geval was, dan hadden ze dat maar een korte tijd. Voor de gemeente bleek het pop-up-principe daarbij waardevol om de container te verplaatsen naar een buurt die wel een boost kon gebruiken.’

Wel denkt Van Veen na over een alternatief. ‘Een oplossing die we in gedachten hebben, is een soort naprogramma. Daarin gaat een buurtsportcoach nog een aantal weken na afloop door met het faciliteren van buitenspeelmomenten. Ook kan deze coach buurtbewoners en ouders ‘opleiden’ om de kinderen op een pedagogisch verantwoorde manier in de gaten te houden. Dit naprogramma is er nu nog niet, maar willen we wel ontwikkelen. Het momentum dat de pop-up speelplek creëert, willen we dus nog meer benutten om ervoor te zorgen dat kinderen blijvend meer buitenspelen.'

Wij-gevoel

Dat het project niet alleen succesvol zou zijn vanwege het in beweging krijgen van kinderen, maar ook omdat de speelplek in de buurt zo verbindend werkt, kon Van Veen van tevoren niet bevroeden. Hij houdt zich nu dan ook druk bezig met het uitrollen van het project naar andere steden. ‘Met de gemeente Maastricht voeren we al gesprekken. De B5-steden, zoals Breda en Eindhoven, zijn op de hoogte en ik verwacht dat we ook met hen om de tafel gaan zitten. En in Den Bosch willen we een naprogramma ontwikkelen in samenwerking met buurtsportcoaches.’

Niettegenstaande de betrokkenheid van verschillende partijen valt of staat het succes van het project volgens Van Veen evenwel bij de inzet van buurtbewoners. ‘Als zij zich inzetten, dan slaagt het – ongeacht of je de pop-up-speelplek nu ergens op een grasveldje in de wijk of midden in de stad zet. De bewoners creëren de speelplek met elkaar. Daardoor maken de kinderen, maar ook ouderen die er beweegklasjes volgen, er maximaal gebruik van. Die combinatie levert een wij-gevoel op dat door de hele buurt resoneert. Een mooier bijeffect had ik niet kunnen bedenken.’

Meer informatie

Wil je meer informatie over de pop-up-speelplekken? Neem contact op met Stefan van Veen, 06 52 58 52 56 of s.vanveen@s-hertogenbosch.nl.