De sportinfrastructuur kan een belangrijke bijdrage leveren aan de duurzaamheidsopgave van een stad. Laura van Walsem en Rob Alberts van de Directie Sport en Bos leggen uit hoe zij in de gemeente Amsterdam sport inzetten als maatschappelijke probleemoplosser.
“Op het gebied van duurzaamheid werd sport tot voor kort door andere directies en domeinen binnen de gemeente Amsterdam vooral als een probleem gezien”, opent Laura van Walsem het gesprek. “We hadden het stigma van de grootste vervuiler van de stad. We waren de grootste energievreters, we hadden het meeste plastic in de stad liggen met al onze kunstgrasvelden. Dat hele beeld hebben we binnen een aantal jaren weten te kantelen. Sportaccommodaties zijn namelijk niet het probleem, maar een belangrijk deel van de oplossing.”
Van Walsem is directeur Sport en Bos en verantwoordelijk voor het Amsterdamse sportbeleid en het Amsterdamse Bos. Sport en Bos beheert, onderhoudt en verhuurt de gemeentelijke sportaccommodaties, ontwikkelt en organiseert activiteiten op het gebied van breedte- en topsport en is verantwoordelijk voor de exploitatie en het beheer van het Amsterdamse Bos. “We staan in Amsterdam voor een aantal flinke uitdagingen”, vervolgt Van Walsem haar betoog. “De stad wordt steeds warmer, er is een dreigend tekort aan drinkwater en de druk op de openbare ruimte neemt almaar toe. Daardoor is er ook steeds minder plek voor groen en recreatie. Met onze 600 hectare aan sportvoorzieningen hebben we een strategische positie waarmee we qua verduurzaming echt impact kunnen realiseren. Niet alleen voor de sport, maar voor de gehele stad.”
"Doordat sportvelden ’s zomers regelmatig besproeid moeten worden, worden we vaak als waterverkwisters gezien. Maar mensen weten niet dat we onder onze kunstgrasvelden waterbuffers hebben waarin we 600.000 liter regenwater opvangen waarmee we de velden kunnen besproeien en koelen."
Van probleem naar oplossing
Rob Alberts is afdelingsmanager Sporthallen en -parken en verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van 30 sporthallen, 47 sportparken en 100 gymlokalen. Hij ziet dag in dag uit met eigen ogen welke kansen sportaccommodaties te bieden hebben voor de verduurzaming van de stad. “Dat waterprobleem is een mooi voorbeeld. Doordat sportvelden ’s zomers regelmatig besproeid moeten worden, worden we vaak als waterverkwisters gezien. Maar mensen weten niet dat we onder onze kunstgrasvelden waterbuffers hebben waarin we 600.000 liter regenwater opvangen waarmee we de velden kunnen besproeien en koelen. Ook op het gebied van duurzame energie en de netcongestie waar de stad mee te kampen heeft, kan de sport volgens Alberts een uitkomst bieden. “Bijvoorbeeld met de aanleg van collectorvelden onder kunstgrasvelden waarmee sportparken hun eigen energie kunnen opwekken. Niet alleen voor de sportaccommodatie zelf, maar ook voor de naastliggende wijk”.
Verbreden netwerk
Om de negatieve beeldvorming rondom sport en duurzaamheid te kantelen, heeft de Directie Sport en Bos allereerst haar eigen werkwijze veranderd. Van Walsem: “Het sportdomein is best wel een bubbel van sportorganisaties, bonden en verenigingen. Mensen kennen elkaar allemaal, vinden sport allemaal belangrijk. Gevaar daarvan is dat je vooral voor eigen parochie staat te preken. Terwijl wij als sportsector voor heel veel beleidsterreinen iets te bieden hebben. Daarom hebben wij ons gemeentelijke netwerk de afgelopen jaren fundamenteel veranderd en verbreed. Zo is voor ons de onderwijssector bijvoorbeeld een heel belangrijke gesprekspartner, net als onze collega’s van de domeinen Gebiedsontwikkeling en Duurzaamheid. Daar werken we nu nauw mee samen.”
Programma duurzaamheid
Dat gebeurt onder andere vanuit het horizontale Programma Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam. Van Walsem vindt het belangrijk om proactief aan dat programma bij te dragen: “Vanuit de Directie Sport hebben we het Programma Duurzaamheid gevoed met allerlei ideeën en initiatieven. Wij kunnen met onze sportvoorzieningen enorm veel bijdragen, bijvoorbeeld als proeftuin en etalage voor duurzaamheidsinitiatieven en andere innovaties. De baten die daar nu en in de toekomst uit voortvloeien, gaan niet alleen naar de sport maar naar de gehele stad.”
“Samen met de sportparkbeheerders onderzoeken we nu hoe we sport en natuur kunnen combineren. Bijvoorbeeld door stadstuintjes aan te leggen aan de randen van onze sportparken. Daarmee kan ik mijn collega’s die bezig zijn met duurzaamheid en klimaatadaptatie laten zien wat de sport voor mogelijkheden biedt voor het afkoelen en meer zuurstof geven aan de stad.”
Sport en natuur
Zo heeft Amsterdam een stadsecoloog gevraagd om voor 30 sportparken inrichtings-voorstellen te doen. Alberts: “Samen met de sportparkbeheerders onderzoeken we nu hoe we sport en natuur kunnen combineren. Bijvoorbeeld door stadstuintjes aan te leggen aan de randen van onze sportparken. Daarmee kan ik mijn collega’s die bezig zijn met duurzaamheid en klimaatadaptatie laten zien wat de sport voor mogelijkheden biedt voor het afkoelen en meer zuurstof geven aan de stad.” Inmiddels is structureel in het beleid vastgelegd dat de Amsterdamse sportparken natuurinclusief worden ontwikkeld en beheerd. “Het ‘nieuwe normaal’ noem ik dat ook wel”, glimlacht Alberts. “Sport in combinatie met een natuurrijke omgeving.”
Beschikbare middelen
Maar naast baten zijn er natuurlijk ook kosten. Innoveren kost geld. “Om duurzaamheids-initiatieven en innovaties te kunnen realiseren, moet je slim omgaan met de beschikbare middelen binnen de gemeente”, stelt Alberts. “Daarbij moet je ook buiten je eigen begroting durven kijken. Zo hebben we in Amsterdam een gezamenlijke Klimaatadaptatie-pot waar alle directies met initiatieven een beroep op kunnen doen. Je moet dus zorgen dat je vanuit Sport niet alleen naar jezelf kijkt, maar met je projecten en innovaties goed aansluit bij de grotere duurzaamheidsthema’s van de stad.”
“Wat daarin heel relevant is, is dat wij met de afdeling Sport een uitvoeringsclub zijn”, vult Van Walsem aan. “Bij Sport is beleid en uitvoering geïntegreerd waardoor we met onze innovatieve pilots gelijk zichtbaarheid hebben. Als je dat goed doet, dan zal dat ook geld en draagvlak genereren.”
“Normaal gesproken anticipeert de overheid op wat de markt te bieden heeft. Wij hebben dat omgekeerd. Wij hebben met deze aanbesteding de markt uitgedaagd om met innovatieve oplossingen te komen."
Rol bedrijfsleven
Amsterdam ziet ook een belangrijke rol voor het bedrijfsleven bij het realiseren van haar verduurzamingsambities. Een goed voorbeeld is het aanbestedingstraject ‘Scale up Toekomstbestendige kunstgrasvelden’. Daarmee daagt Amsterdam samen met gemeente Haarlem marktpartijen uit om duurzame en toekomstbestendige kunstgrasvelden te ontwikkelen die intensief kunnen worden gebruikt én die tegelijkertijd een zo klein mogelijke impact hebben op het klimaat en het milieu. Van Walsem: “Normaal gesproken anticipeert de overheid op wat de markt te bieden heeft. Wij hebben dat omgekeerd. Wij hebben met deze aanbesteding de markt uitgedaagd om met innovatieve oplossingen te komen. Dat is een enorme omslag in denken en werken in heel korte tijd. Daar ben ik enorm trots op.”
Alberts vult aan: “Voor bedrijven zijn gemeenten heel interessant, bijvoorbeeld om hun innovaties in proeftuinen uit te kunnen proberen. Ondernemers zijn ook wel bereid om daar zelf geld in te steken. Daarnaast kijken 20 Europese hoofdsteden met ons mee bij die proeftuinen. Dat kan voor bedrijven natuurlijk ook weer nieuwe marktkansen bieden.”
Tegelijkertijd laat Amsterdam kennisinstellingen meekijken, onder andere om te kunnen meten of de innovaties ook daadwerkelijk opleveren wat ervan verwacht wordt. “Wanneer iets bewezen is, krijg je er ook makkelijker de handen voor op elkaar”, aldus Alberts.
Laat het zien!
Innovaties in de sportinfrastructuur zijn vaak niet zichtbaar: het zit onder de grond, ligt op het dak of het is verwerkt in de materialen. Alberts: “Als je langs een sportpark fietst, zie je niet direct wat daar allemaal aan innovaties worden toegepast. Toch is het belangrijk om aan mensen uit te leggen wat wij allemaal doen op het gebied van duurzaamheid en waarom.”
Om die reden opent gemeente Amsterdam in februari dit jaar een experience ruimte in Sportcentrum De Pijp. Hier worden duurzame innovaties getoond en toegelicht die in, om en onder sportvelden en sportaccommodaties zijn toegepast. Dit allemaal als onderdeel van de campagne ‘Amsterdam met Jou’. Dit is een initiatief dat sportparken en sporthallen in de stad verbindt met bezoekers en gebruikers door hen op toegankelijke wijze te informeren en enthousiasmeren over het verduurzamen en toekomstbestendig maken van de stad. Naast verschillende communicatietools op de sportparken lanceren zij begin dit jaar een interactieve website met daarop onder andere een video die verschillende innovaties en maatregelen toelicht. Alberts is razend enthousiast: “Je moet het laten zien. Daarmee ontstaat er begrip bij mensen en krijg je veel meer ambassadeurs die zien dat sport geen vervuiler is maar juist een oplosser.”
Ontdek de wereld van duurzame sportaccommodaties met Amsterdam met Jou en bekijk de video!
TIPS & TRICKS
- Positioneer sport als maatschappelijke probleemoplosser
- Sluit aan bij de bredere thema’s en uitdagingen van de stad
- Doorbreek je bestaande netwerk
- Maak gebruik van beschikbare duurzaamheidsmiddelen buiten je eigen begroting
- Begin op tijd want begrotingen, toekenningen en het opbouwen van draagvlak zijn tijdrovende processen
- Laat zien wat je doet!
Gerelateerd nieuws
Persbericht
Winnaars Challenge ‘Circulaire sportmaterialen’ bekendgemaakt tijdens Jaarevenement Versnellingsprogramma Duurzame en Circulaire Sportevenementen
14-11-2024
Innovaties voor gemeenten
Bijeenkomsten Innovatieplatform Duurzame Sportsector
24-05-2024
Innovatie in de schijnwerpers